Raport o odpowiedzialności społecznej klubów PKO BP Ekstraklasy 2020/21

Metodologia analizy CSR

Metodologia badania opiera się na zebraniu informacji publikowanych przez kluby i przeanalizowaniu ich pod kątem podejmowanych działań za pomocą specjalnie przygotowanego narzędzia. Następnie kluby otrzymują arkusz, do którego mogą się ustosunować, uzupełnić i zasugerować zmiany. Prowadzimy też wywiady z przedstawicielami klubów, uzupełniające analizę „ilościową”.

Co kluczowe, w przeciwieństwie do popularnych w Polsce raportów o CSR, zrównoważonym rozwoju czy ESG, opartych na przykładach z firm, w tym raporcie nie bazujemy na tym, co chcą pokazać kluby a raportujemy kompleksowo sytuację na bazie dostępnych danych.

Raport o odpowiedzialności klubów – najważniejsze informacje

1. Kluby PKO BP Ekstraklasy w sezonie 2020/21 zdobyły w analizie średnio 27% maksymalnej oceny, tyle samo co w zeszłym sezonie.
2. W porównaniu do zeszłych sezonów PKO BP Ekstraklasy sezon 2020/21 charakteryzował się niższą oceną w obszarze społeczeństwa (-7% względem 2019/20), a wyższe oceny zanotowano w odniesieniu do środowiska (+3%) i rządzenia (+3%).
3. Niższa ocena w obszarze społeczeństwa wynika ze znacznego ograniczenia działań w najbliższej społeczności klubów. Przedstawiciele klubów szczególnie często przywoływali współpracę ze szkołami i przedszkolami, która została bardzo okrojona (działania polegające na promocji sportu powszechnego czy edukacji).
4. W poszczególnych obszarach wyróżniające oceny zanotowały – w obszarze społeczeństwo: Legia Warszawa, Cracovia Kraków i Wisła Kraków, w obszarze środowisko: Warta Poznań, Legia Warszawa i Podbeskidzie Bielsko-Biała i w obszarze rządzenie Warta Poznań, PGE FKS Stal Mielec i KGHM Zagłębie Lubin.
5. Można wyróżnić dwa nowe typy działań klubów w odniesieniu do pandemii: w jej bezpośrednim efekcie (głównie działania dobroczynne, cżęsto z wykorzystaniem potencjału kibiców) i w perspektywie radzenia sobie z następstwami pandemii (np. promocja szczepień, cyklów treningu w domu etc.). Wyjątkowym w swoim zakresie i skali projektem jest akcja #Gotowidopomocy Fundacji Legii Warszawa.
6. W efekcie pandemii rozszerzyło się pojęcie odpowiedzialności w klubach. Przede wszystkim – w związku z nowymi obowiązkami higienicznymi, które spadły na kluby. Przykład: Lech Poznań organizuje tak wydarzenia, żeby kibic w trakcie wejścia na stadion i przebywania na nim mógł funkcjonować „bezkontaktowo”.
7. W przekonaniu przedstawicieli klubów pandemia nie zmieni strategicznie funkcjonowania klubów, a w wielu przypadkach podnosi ona rangę wcześniej zdefiniowanej misji klubów (np. promocji zdrowia, aktywności fizycznej wśród dzieci).
8. To co się zmieniło o m.in. istotność obecności i atrakcyjności w Internecie. Kontakty ze społecznością klubów zostały w pewnym momencie ograniczone do tego kanału.

Zmiany odpowiedzialności społecznej klubów PKO BP Ekstraklasy w pandemii

Mój student, Jan Frelek, w swojej pracy magisterskiej scharakteryzował zmiany w CSR klubów PKO BP Ekstraklasy w trzech obszarach odpowiedzialności społecznej: społeczeństwo, środowisko i rządzenie w pandemii. W pracy porównał i omówił zmiany średnich ocen w klubach PKO BP Ekstraklasy w trzech sezonach: 18/19, 19/20 i 20/21. Poniżej znajdują się edytowane fragmenty tej pracy.

Zmiany ocen CSR klubów PKO BP Ekstraklasy w obszarze społeczeństwo

Średnia ocen dla całego obszaru społeczeństwa w sezonie 20/21 była niższa w porównaniu do ubiegłych sezonów i wynosiła 4% różnicy. Wyniki dla sezonu 20/21 są wyższe w porównaniu do sezonów poprzednich w przejawach numer 2, 6, 9 i 12 (w przypadku 12 wynik jest lepszy niż w sezonie 19/20 i równy dla 18/19), a w przejawie 9 można nawet mówić o istotnej poprawie (ponad 20% wzrost). 

Nr	Przejaw	sezon 20/21	sezon 19/20	sezon 18/19
1	Organizacja promuje sport powszechny	47%	58%	55%
2	Organizacja promuje zdrowie/profilaktykę zdrowia/ zachowania prozdrowotne (inne niż sport powszechny czy aktywność fizyczna)	42%	40%	33%
3	Organizacja promuje zdrowe otoczenie wydarzeń sportowych	2%	2%	2%
4	Organizacja promuje edukację	46%	53%	53%
5	Organizacja angażuje się w rozwój lokalny	54%	63%	55%
6	Organizacja wykorzystuje siłę oddziaływania klubu sportowego  w swoim otoczeniu	68%	66%	63%
7	Organizacja angażuje się w wolontariat	28%	39%	47%
8	Organizacja przeciwdziała zachowaniom niepożądanym i promuje pożądane postawy społeczne	10%	16%	17%
9	Organizacja promuje równowagę płci	27%	6%	5%
10	Organizacja stawia na dostępność i przystosowanie wydarzeń do potrzeb wszystkich kibiców	46%	53%	63%
11	Organizacja promuje zasady fair play	10%	17%	21%
12	Organizacja stwarza warunki do profesjonalnego rozwoju pracowników i wolontariuszy	35%	34%	35%
14	Organizacja informuje o mechanizmach ochrony zdrowia i bezpieczeństwie dzieci i młodzieży	9%	24%	24%
15	Organizacja wspiera w łączeniu kariery sportowej z edukacja	42%	52%	50%
	średnia	33%	37%	37%

W przejawach numer 1, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 14 i 15 zaobserwowano negatywne różnice w stosunku do poprzednich dwóch sezonów, dla przejawu 7 różnica ta wynosiła najwięcej, bo aż 19% (w porównaniu do sezonu 18/19).

 Jedynie dla przejawu 3 zaobserwowano brak zmian, jednak zaangażowanie w ten przejaw jest najniższe z wszystkich wyróżnionych w tym obszarze. W przypadku przejawów 7, 8, 10 i 11 zauważyć można, że najwyższą ocenę uzyskano w sezonie 18/19, w dwóch następnych sezonach wynik ten się pogarszał, osiągając najniższą ocenę w sezonie 20/21, czyli sezonie przerwanym przez pandemię. Nie wszystkie z wymienionych przejawów były determinowane przez Covid-19.

Przejaw, który wyróżnił się największym pozytywnym wzrostem oceny dotyczył promowania równowagi płci przez organizację. Znaczny wzrost w tym przejawie wynika z zaangażowania się klubów w promocję piłki nożnej kobiet, część drużyn otworzyła swoje własne sekcje piłki kobiecej. Jednak wciąż kluby nie podejmują się sformalizowanych działań w celu wspierania równowagi płci, są to raczej drobne działania, którymi kluby dostosowują się do trendów zachodnich, gdzie większość drużyn posiada żeńskie odpowiedniki męskich drużyn. Skala działań w klubach Ekstraklasy jest nieporównywalnie mniejsza, ale należy zauważyć postęp.

Innymi przejawami w tym obszarze, których spadek może niepokoić, są przejawy 8 i 14. Przejaw 8 dotyczy przeciwdziałania zachowaniom niepożądanym i promowaniu pożądanych postaw społecznie, ocena w tym przejawie spadła do 10%. Biorąc pod uwagę jak wiele klubów jest negatywnie „reprezentowana” przez przyklubowe środowiska chuligańskie, przejaw winien wymagać interwencji i chęci odcięcia się władz klubu od takich postaw. Mimo wszystko kluby wciąż robią niewiele, wręcz ograniczają się tylko do minimum, które jest wymagane przez przepisy lub nacisk opinii publicznej. Również spadek do 9% w przejawie 14 dotyczącym informacji o mechanizmach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dzieci i młodzieży może niepokoić, ponieważ w czasie trwania pandemii, mimo dużej odporności na wirusa w tej grupie wiekowej, to dzieci i młodzież były szczególnie narażone na problemy wynikające z negatywnego wpływu izolacji.

W wyniku pandemii zaobserwować można było też wzrost działalność klubów dotyczący promocji zdrowia, profilaktyki zdrowia i zachowań prozdrowotnych, wykraczających poza sport powszechny, czy aktywność fizyczną (przejaw 2). Kluby z pomocą swoich stron internetowych i social mediów nagłaśniały zasady właściwego zachowania w czasie pandemii, które pomagało uniknąć choroby. Część klubów udostępniła też na swoich stadionach miejsca, w których stworzono punkty do szczepienia się przeciw wirusowi Covid-19.

Najwyżej ocenionym w obszarze społeczeństwo był przejaw 6, dotyczący oddziaływania klubów sportowych na swoje otoczenie. W tym przejawie kluby głównie podejmują się udostępniania zbiórek charytatywnych, czy zwracania uwagi na problemy takie jak np. krwiodawstwo. Zasięgi, które posiadają kluby w swoich lokalnych społecznościach pozytywnie przekładają się na sukcesy w postaci uzbierania pełnej kwoty zbiórki, czy zwiększeniu się liczby krwiodawców. Zbiórkami, które w czasie pandemii były powszechnie prowadzone, bądź wspierane przez kluby, były zbiórki dla personelu medycznego. Dzięki nim szpitale otrzymywały niezbędny sprzęt i środki do dalszego funkcjonowania.

Zmiany ocen w obszarze Środowisko

Nr.	Przejaw	sezon 20/21	sezon 19/20	sezon 18/19
16	Organizacja ogranicza oddziaływanie na środowisko poprzez efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi	6%	0%	0%
17	Organizacja prowadzi edukację dotyczącą ograniczania oddziaływania na środowisko	21%	17%	15%
18	Organizacja wspiera w korzystaniu i promuje alternatywne środki transportu na wydarzenia sportowe	52%	48%	44%
19	Organizacja ogranicza oddziaływanie na środowisko poprzez redukcję i segregację odpadów	2%	0%	0%
20	Ograniczenie oddziaływania na środowisko odgrywa rolę w działalności organizacji	1%	1%	1%
	średnia	16%	13%	12%

W pierwszych czterech przejawach z obszaru środowisko kluby w sezonie 20/21 poprawiły swoje wyniki. Jedynie w przejawie 20 wynik utrzymał się na równym poziomie. W przejawach 16 i 19 mimo niskiego wyniku warto dostrzec, że została zapoczątkowana w końcu jakaś inicjatywa, której brakowało w którejkolwiek z drużyn w całej lidze w poprzednich sezonach. W przypadku przejawu 16, który odnosi się do ograniczania oddziaływania na środowisko poprzez efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi, klubami które podjęły się działań są Legia Warszawa i Warta Poznań. Legia Warszawa w swoim nowo powstałym centrum treningowym ogranicza zużycie wody poprzez wykorzystanie wody opadowej, czy też korzysta z tzw. zielonej energii z paneli fotowoltaicznych. Z kolei Warta Poznań zamieniła swój stary autobus, którym kadra jeździ na mecze, na bardziej ekologiczny, który w znacznie mniejszym stopniu oddziałuje negatywnie na środowisko.

W obszarze środowisko przejawy nie odnotowały ujemnych wyników względem poprzednich sezonów, wręcz przeciwnie – wyniki w 4 z 5 przejawów się poprawiły.

Działania klubów w przejawach z tego obszaru były jednak powszechnie pomijane. Tylko część podejmowała się w nich pracy, co można zaobserwować po niskich średnich wynikach. Jedynie w przejawie 18, dotyczącym wspierania w korzystaniu i promowaniu alternatywnych środków transportu na wydarzenia sportowe wyniki wynosiły ponad 50% (52%). Działanie to często ogranicza się głównie do promocji transportu miejskiego, który bywa udostępniany jest za darmo wraz z biletem na mecz. Pomijana tu jest alternatywa samochodu osobowego w postaci roweru, gdzie kluby nie informują o możliwości zostawienia go w specjalnie strzeżonej strefie parkingowej czy o możliwościach dojazdu. Wynikać to może z braku miejsca na taką strefę, czy braku kultury jazdy rowerem, szczególnie poza sezonem wiosenno – letnim. 

W przejawie 16, dotyczącym oddziaływania organizacji na środowisko poprzez efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi, dopiero pierwszy raz zaobserwowano jakąkolwiek inicjatywę klubów. Średni wynik wynoszący 6% jest wciąż bardzo niski i nie może zadowalać. Możliwości wykorzystania technologii pozwalającej na ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko obecnie są bardzo szerokie. Przykładowo – wykorzystanie wody deszczowej w celu ograniczenia jej zużycia powinno być w klubach piłkarskich normą, biorąc pod uwagę konieczność wykorzystania jej w dużych ilościach do utrzymania murawy na boiskach.

Zmiany ocen klubów PKO BP Ekstraklasy w obszarze rządzenie (good governance)

Nr.	Przejaw	sezon 20/21	sezon 19/20	sezon 18/19
21	Organizacja ma przejrzystą strukturę właścicielską, zarządu i rady nadzorczej	36%	40%	39%
22	Organizacja stawia na zróżnicowany skład zarządu	4%	10%	13%
23	Organizacja ma przejrzystą wizję rozwoju	9%	0%	0%
24	Organizacja jest transparentna	49%	35%	42%
25	Organizacja ma przejrzyste zasady postępowania (np. Kodeks etyczny)	16%	5%	3%
26	Akademia organizacji jest transparentna	68%	71%	69%
	średnia	30%	27%	28%

W tym obszarze kluby z ligi w niewielkim stopniu poprawiły wyniki. Pozytywne zmiany odnotowano w przejawach 23, 24 i 25. Przejaw 23 odnosi się do przejrzystej wizji rozwoju organizacji, gdzie jednym z składowych tego przejawu jest pytanie dotyczące posiadania przez kluby dokumentu strategicznego. We wcześniejszych latach żaden z klubów nie posiadał takiego dokumentu. Obecnie Warta Poznań i KGHM Zagłębie Lubin publikują takie dokumenty, dostępne poprzez stronę internetową klubu.

W przypadku przejawu 24, odnoszącego się do transparentności organizacji, ocena wynika głównie z publikowania przez kluby finansowych sprawozdań rocznych oraz udostępniania na stronie klubowej bieżących informacji odnośnie kluczowych zmian, głównie dotyczących zmiany trenera lub budowy/remontu infrastruktury klubowej. Kluby aktualnie mają obowiązek publikacji sprawozdania finansowego (regulacja Ekstraklasa SA.), co może wpływać na wysoką ocenę. Brakującym elementem w tym przejawie, jest ewaluacja działań/programów w obszarze odpowiedzialności społecznej. Wynika ona zapewne z tego, że kluby w większości nie tworzą długoterminowych projektów CSR-owych, z których miałyby prowadzić raporty podsumowujące, nie posiadają również strategii, w które wpisuje się odpowiedzialność społeczna. 

W przejawach 21, 22 i 26 ocena pogorszyła się. Trudny do wyjaśnienia jest spadek oceny w przejawie dotyczącym przejrzystości struktury właścicielskiej zarządu i rady nadzorczej w klubach (przejaw 21). Również spadek oceny dotyczącej zróżnicowanego składu zarządu (przejaw 22) ciężko jest wyjaśnić pandemią, gdyż nie była ona czynnikiem w żadnym stopniu wpływającym na ten przejaw, a jednak jego ocena spadła w tym okresie. 

Więcej o CSR w sporcie w Polsce możesz przeczytać tutaj.