Bez przerwy słyszymy o niedofinansowaniu klubów sportowych. Jedną z dróg na ich stabilne funkcjonowanie może być skoncentrowanie się na rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych. Klub realizujący takie działania może przyjąć formę przedsiębiorstwa społecznego. Czym jest przedsiębiorstwo społeczne w sporcie i jak w praktyce funkcjonuje?
Artykuł jest rezultatem rozmowy z Ilse Boesmą z Hanze University of Applied Science o przedsiębiorstwach społecznych w sporcie (social entrepreneurship in sport).
Transformacja klubów sportowych – nie “czy” a “kiedy”
Skąd zainteresowanie tematem? Z obserwacji potrzeb “rynku sportowego”. Wiele klubów sportowych w Polsce ma olbrzymie problemy z pozyskiwaniem środków finansowych nie będących dotacjami ministerialnymi, wojewódzkimi czy gminnymi. Poprawy tej sytuacji nie widać, a pomysły z bezpośrednimi dotacjami od centralnego podmiotu prowadzą do utrwalenia uzależnienia od dotacji i przesuwania w czasie ewentualnej transformacji organizacji sportowych.
Przejście na model działalności, w którym kluby nie uzależniają się od środków publicznych w formie dotacji prowadziłby do ich rozwoju (i pewnie upadku tych najmniej efektywnych w pozyskiwaniu środków). Organizacje, poprzez konieczność działalności w komercyjnym otoczeniu (na przykład poprzez współpracę z podmiotami prywatnymi) podniosłyby konkurencyjność oferowanych usług, ewentualnie prowadząc do ich rozwoju, a w efekcie podniesienia również wpływu społecznego. Brzmi zbyt dobrze? Oczywiście. Natomiast potrzeba zmiany nieefektywnego, zastanego stanu jest wyraźna, a to jest jednym z potencjalnych rozwiązań.
Odnosząc się do opisanej sytuacji, część klubów mogłoby zrewidować modele działalności starając się przekształcić w przedsiębiorstwa społeczne.
Czym właściwie jest przedsiębiorstwo społeczne w sporcie?
W obszarze teoretycznym definiowanie przedsiębiorstwa społecznego jest znacznym wyzwaniem. Na przykład, w trakcie konferencji Europejskiego Stowarzyszenia Zarządzania Sportem nie udało się dojść do wspólnego mianownika. Zgoda w literaturze jest na to, że taki podmiot łączy prowadzenie działalności rozumianej jako wytwarzanie usług czy produktów ze społeczną misją i wykorzystaniem kapitału społecznego społeczności.
Ilse wskazała, że przedsiębiorstwo społeczne w sporcie wykorzystuje sport jako narzędzie do osiągania wpływu społecznego. Zgodnie z definicją UE przedsiębiorstwo społeczne koncentruje się na wpływie społecznym, nie zaś na zysku właścicieli czy akcjonariuszy. Nadwyżki przeznacza na podniesienie wpływu społecznego. Definicja odnosi się również do modelu zarządzania przedsiębiorstwem, który ma być przejrzysty i odpowiedzialny.
Czy zatem niemal każde stowarzyszenie kultury fizycznej czy fundacja zajmująca się sportem jest przedsiębiorstwem społecznym? Są takie opinie. Na przykład, amatorskie kluby sportowe mają wpływ społeczny niemal wpisany w swoją działalność, nie powstają też aby przynosić korzyści finansowe właścicielom. Rzadko który spełnia natomiast inne kryteria przedsiębiorstwa społecznego.
Przykładem takiego kryterium, obecnym w wielu definicjach, jest pochodzenie przynajmniej połowy przychodów z działalności rynkowej. Druga sprawa to reinwestowanie zysku dla osiągnięcia wpływu społecznego. Trzecia i pewnie najważniejsza – można mieć wątpliwości czy samo w sobie szkolenie dzieci (czym kluby zajmują się najczęściej) ma na celu oddziaływanie społeczne. To dyskusja nad celami działalności klubu i sposobami, jak te cele mają zostać osiągnięte.
Przedsiębiorstwa społeczne w sporcie – przykłady
Czas na pokazanie przykładów przedsiębiorstw społecznych działających w obszarze sportu. Przedstawienie różnych modeli funkcjonowania umożliwi wszechstronniejsze zaprezentowanie tematu.
De Verenigbare club
W Groningen działa organizacja nazwana “De Verenigbare club”. Klub umożliwia osobom bezrobotnym powrót na rynek pracy poprzez angażowanie ich w pracę klubu jako wolontariuszy. W Holandii wolontariusze są kluczowym (i naturalnym) zasobem klubów sportowych. Ich praca niejednokrotnie wygląda jak zadania zwykłego pracownika. Z drugiej strony – wiele klubów ma problemy z ich pozyskiwaniem, na co rozwiązanie przynosi opisany model. Podsumowując, w tej inicjatywie rozwiązuje się jednocześnie dwa problemy: powrót na rynek pracy i brak wolontariuszy w klubach. Obecnie organizacja polega na finansowaniu miasta. Nie można jej zatem nazwać przedsiębiorstwem społecznym. Z drugiej strony, jeśli jej finansowanie opierałoby się na modelu, w którym konkuruje z innymi podmiotami o realizację konkretnych zadań publicznych może udałoby się ją zaklasyfikować do tej grupy.
MOOVZ
MOOVZ to kolejna holenderska organizacja, która wspiera młode osoby poszukujące pracy, wprawiając je fizycznie w ruch. Młodzi bezrobotni (18-25 lat), do których adresowany jest program, uczestniczą w wyzwaniach sportowych, którym towarzyszą dostosowane programy szkoleniowe. MOOVZ poprzez opracowaną platformę (aplikację przypominającą trochę Endomondo czy Stravę) łączy wyzwania sportowe i szkoleniowe. Wizja MOOVZ to zwiększenie przez udział w projekcie samodzielności i poczucia przynależności wśród młodzieży, a także wspierania ich kompetencji społecznych. Poprzez MOOVZ są one wiązane z profesjonalistami (doradcami zawodowymi, trenerami) i młodymi ambasadorami programu, którzy wcześniej znaleźli pracę poprzez udział w MOOVZ. W programie kluczową rolę odgrywają też firmy, które chcą wejść w kontakt z młodymi ludźmi poszukującymi pracy. Wykorzystane jest ich doświadczenie, infrastruktura lub pracownicy.
Aplikacja MOOVZ łączy zatem młodzież z rówieśnikami, trenerami, zajęciami i wyzwaniami. Po ukończeniu programu osoba ma być gotowa do podjęcia nowych wyzwań. Efektywność programu jest stale monitorowana (badano motywację do nowych zadań, samopoczucie, subiektywną ocenę zdrowia, poczucie przynależności społecznej).
More2Win
http://www.more2win.com/social-sponsorship.html
More2Win to przedsiębiorstwo społeczne, którego celem jest podniesienie oddziaływania wielkich imprez sportowych na osoby, które w nich bezpośrednio nie uczestniczą. Specjalizują się zatem w projektach społecznych skierowanych do lokalnej społeczności, realizując własne inicjatywy lub wspierając już istniejące. Ich głównym źródłem finansowania są firmy, które zazwyczaj są sponsorami danej imprezy. More2Win jest zatem w pewnym sensie pośrednikiem między klientem korporacyjnym a lokalną społecznością. Zapewnia przepływ środków przeznaczonych na inicjatywy społeczne, starając się, aby zostały wykorzystane maksymalnie efektywnie. Swoje działania nazywa sponsoringiem społecznym (social sponsoring), co wyraża zarówno cel projektów, jak i wzajemne świadczenia między wykonawcą projektu a sponsorem.
Warto przedstawić przykład ich działalności. Z okazji Igrzysk Olimpijskich w Rio More2Win wybrało 4 programy skierowane do dzieci, które wspierało poprzez wiedzę i zasoby sponsorów. Estrela da Favela to organizacja łącząca zajęcia sportowo-edukacyjne pracując z dziećmi z jednej z ubogich dzielnic Rio de Janeiro. Jej celem jest zapewnienie bezpiecznego otoczenia po szkole, w którym dzieci ze niebezpiecznego miejsca mogą się rozwijać i przygotowywać do przyszłego wejścia na rynek pracy. Inna wspierana organizacja, Urece Esporte e Cultura, jest przedsiębiorstwem społecznym, zatrudniającym osoby niewidome bądź mające problemy ze wzrokiem. Organizacja sprzedaje restauracjom menu w języku Braille’a i współpracuje z organizacjami sportowymi nad poprawą doświadczeń na stadionie dla osób niepełnosprawnych. Sport jest wykorzystywany jako narzędzie skupiające osoby z podobnym problemem, prowadząc ich do pierwszego kontaktu z organizacją. Urece Esport e Cultura ma swoich przedstawicieli wśród medalistów Igrzysk Paraolimpijskich.
Praktyczne wskazówki dla klubów sportowych
Wizja zarabiania na siebie dla utrzymującego się z dotacji klubu sportowego może być przerażająca. Od czego więc zacząć?
Najprostszym katalizatorem zmian wydaje się rozpoczęcie współpracy z podmiotem prywatnym. Może być to zarówno sponsoring, rezultat marketingu społecznie zaangażowanego organizacji czy efekt jej strategii odpowiedzialności społecznej. Pozyskanie pierwszego partnera i zaangażowanie go w długoterminowy projekt pomoże w dokonaniu zmian w organizacji sportowej. Dotyczy to zarówno struktury, jak i jej charakterystyki działalności. Kilku porad dotyczących gotowości do podjęcia współpracy organizacji sportowej z biznesem udzielił Gabriel Pawlak we wcześniejszym podcaście.