W procesie licencyjnym PZPN od sezonu 2023/2024 znalazły się po raz pierwszy Kryteria Odpowiedzialności Społecznej w Piłce Nożnej.
W związku z tym kluby Ekstraklasy, Fortuny 1 Ligi i Ekstraligi Kobiet muszą wdrożyć strategię odpowiedzialności społecznej zgodną z UEFA Football Sustainability Strategy 2030 oraz właściwymi wytycznymi UEFA.
Ta strategia powinna obejmować przynajmniej następujące kwestie:
a) równość i integracja;
b) przeciwdziałanie rasizmowi;
c) ochrona i dobrostan dzieci i młodzieży;
d) dostępność piłki nożnej dla niepełnosprawnych;
e) ochrona środowiska
Samo wdrożenie strategii odpowiedzialności społecznej w trzech ligach zostało zdefiniowane jako kryterium obowiązkowe (B). Jeżeli klub nie spełnia któregoś z Kryteriów B, wówczas podlega Środkom Kontroli PZPN, lecz nadal ma prawo otrzymać Licencję oraz Licencję UEFA. Te środki kontroli są omówione dalej w tekście.
Wymóg polityk – czyli konkretnych regulacji
Co istotne, każda (oprócz Ochrony dzieci i opieki) z poruszonych kwestii wymaga przygotowanej i wdrożonej polityki (a więc regulacji wewnętrznej).
Poszczególne kwestie strategii odpowiedzialności społecznej różnią się od siebie istotnością. Niektóre kwestie w obszarze odpowiedzialności społecznej zostały zdefiniowane jako niezbędne (Kryteria A). Zgodnie z podręcznikiem licencyjny jeżeli “Wnioskodawca nie spełnia któregokolwiek z Kryteriów A, wówczas Licencja uprawniająca do udziału w Rozgrywkach Klubowych UEFA oraz Rozgrywkach Klubowych PZPN nie może zostać przyznana” (oprócz pewnych wyjątków).
| Kwestie strategii odpowiedzialności społecznej | Kategoria kryterium |
| a) równość i integracja | B |
| b) przeciwdziałanie rasizmowi | A |
| c) ochrona i dobrostan dzieci i młodzieży | A |
| d) dostępność piłki nożnej dla niepełnosprawnych | B |
| e) ochrona środowiska | B |
Część kwestii, przynajmniej w regulacji PZPN, nie jest konkretnie zdefiniowanych tzn. równość i integracja, dostępność piłki nożnej dla niepełnosprawnych, ochrona środowiska. Dwie pozostałe kwestie tzn. przeciwdziałanie rasizmowi, ochrona i dobrostan dzieci i młodzieży, są konkretniejsze – być ze względu na większą uwagę poświęconym tym tematom przez UEFA.
| Numer | Kategoria kryterium | Opis |
| OS.02 | B | Równość i integracja Wnioskodawca zobowiązany jest przyjąć i wdrożyć politykę zapewniania równych praw oraz szans dla wszystkich śledzących oraz uczestniczących w formach aktywności piłkarskiej organizowanych lub prowadzonych przez Wnioskodawcę. |
| OS.03 | A | Polityka przeciwko rasizmowi i dyskryminacji Wnioskodawca musi przygotować i wdrożyć politykę walki z rasizmem i dyskryminacją w piłce nożnej (politykę antydyskryminacyjną) oraz zapewnić, iż polityki, regulaminy oraz praktyki obowiązujące u Wnioskodawcy są stosowane bez jakiegokolwiek rodzaju dyskryminacji. Polityka antydyskryminacyjna musi zawierać elementy prewencyjno- wychowawcze, jak też określać zasady reagowania na zdarzenia będące przejawami rasizmu lub dyskryminacji w piłce nożnej. Wnioskodawca przedstawia Licencjodawcy oświadczenie o spełnieniu przedmiotowego Kryterium wraz z listami obecności osób uczestniczących w szkoleniu z podpisem osoby przeprowadzającej szkolenie. |
| OS.04 | A | Ochrona dzieci i opieka Wnioskodawca zobowiązuje się ustanowić i podjąć działania mające na celu ochronę i opiekę nad zawodnikami drużyny młodzieżowej oraz zapewnienie, że podczas uczestnictwa w działaniach organizowanych przez Wnioskodawcę przebywają w bezpiecznym środowisku, zgodnie z wszelkimi odpowiednimi wytycznymi UEFA. |
| OS.05 | B | Dostępność piłki nożnej dla niepełnosprawnych Wnioskodawca zobowiązany jest przyjąć i wdrożyć politykę zapewniającą aby śledzenie i uczestnictwo w formach aktywności piłkarskiej organizowanych lub prowadzonych przez Wnioskodawcę było dostępne i przyjemne dla wszystkich, niezależnie od stopnia sprawności lub czynników upośledzających funkcjonowanie. |
| OS.06 | B | Ochrona środowiska Wnioskodawca musi przyjąć i wdrożyć politykę zwiększania pozytywnego oddziaływania na środowisko oraz zrównoważonego rozwoju w odniesieniu od organizacji imprez, rozbudowy i zarządzania infrastrukturą. |
Konsekwencje braku wdrożenia strategii, czyli środki kontroli w podręczniku licencyjnym
Kontrolą spełniania kryteriów zajmuje się Komisja ds. Licencji Klubowych PZPN i Komisja Odwoławcza ds. Licencji Klubowych PZPN. To one decydują o przyznaniu lub odmowie przyznania licencji.
Przyznana licencja może zawierać m. in. sankcje czy nadzór. Organy wraz z Działem Licencji kontrolują też spełnianie Kryteriów na dany sezon Licencyjny. W przypadku sytuacji powodującej niespełnienie przez Licencjonobiorcę kryteriów A lub B może być kontrolowany i nadzorowany poprzez Środki Kontroli.
Te środki różnią się w trzech przywołanych ligach i obejmują od ostrzeżenia (w przypadku tylko drobnych nieprawidłowości), przez obowiązek zapłaty kwot pieniężnych (w Ekstraklasie do 1 mln. zł), zakaz transferów do, między innymi, pozbawienia Licencjobiorcy na kolejny Sezon Licencyjny punktów w Rozgrywkach Klubowych PZPN.
Szersze wymogi dotyczące społecznej odpowiedzialności klubów piłkarskich
Wymóg posiadania strategii realnie oznacza, że kluby muszą zacząć poważniej i bardziej długoterminowo myśleć o swojej odpowiedzialności społecznej (i że ta perspektywa zostanie z nimi na dłużej). Licencjonodawca wymaga nie tylko posiadania strategii, ale też – jej wdrażania (i posiadania polityk w konkretnych obszarach).
Regulacje wpisujące się w odpowiedzialność społeczną w procesie licencyjnym obejmują jednak znacznie więcej zagadnień, niż tylko te zdefiniowane w Kryteriach Odpowiedzialności Społecznej piłki nożnej.
Przykładowo, w kryteriach dotyczących personelu i administracji dla Ekstraklasy na sezon 2023/24 znajduje się wymóg wyznaczenia osoby na stanowisko Koordynatora ds. odpowiedzialności społecznej, która będzie odpowiedzialna za wdrożenie polityki i środków w zakresie odpowiedzialności społecznej. Kluby z Ekstraklasy i 1 Ligi w kryteriach dotyczących personelu i administracji są też zobowiązane do wyznaczenia Koordynatora ds. współpracy z kibicami (SLO) i Asystent ds. kontaktu z kibicami niepełnosprawnymi (DSLO).
W Kryteriach Sportowych w Ekstraklasie i 1 Lidze wnioskodawca musi też udowodnić uczestnictwo piłkarzy i trenerów w wykładach w tematyce przeciwko rasizmowi i dyskryminacji i zapobieganiu korupcji w sporcie (w Ekstraklasie dodatkowo w wykładach o tematyce Antydopingu).
Kluby Ekstraklasy od sezonu 2024/25 będą dodatkowo zobowiązane do wspierania rozwoju piłki nożnej kobiet poprzez wprowadzanie rozwiązań i wspieranie aktywności nakierowanych na rozwój, profesjonalizację i popularyzację piłki kobiecej.
Patrząc szeroko na pojęcie odpowiedzialności społecznej łączy się ona też z obszernie definiowanymi kryteriami finansowymi.
Strategia odpowiedzialności społecznej szansą, a nie – zagrożeniem
Podsumowując – minimalny zakres odpowiedzialności społecznej w klubach będzie regulowany przez Licencjonodawcę. Jest to kolejna presja zewnętrzna na kluby, aby poważniej myśleć o swojej odpowiedzialności społecznej.
Rozwój strategii odpowiedzialności społecznej można jednak postrzegać jako szansę. Szansę na lepsze uwzględnienie potrzeb interesariuszy i dostosowanie się do nich w sposób, który wpłynie pozytywnie na konkurencyjność klubu sportowego i jego perspektywy rozwoju.
Jest przynajmniej kilka powodów, dla których strategiczne zaangażowanie w odpowiedzialność społeczną może przynieść klubom konkretne korzyści:
- Lepsze zrozumienie perspektywy swoich interesariuszy
- Większa atrakcyjność dla partnerów biznesowych, dla których odpowiedzialność społeczna, ESG czy zrównoważony rozwój odgrywają istotne znaczenie (dostęp do kapitału)
- Ochrona przed kryzysami poprzez zapobieganie ryzykom występującym w organizacjach sportowych, np. problemy finansowe, konflikty między interesariuszami klubów, ochrona dzieci i młodzieży objętych szkoleniem, zachowania chuligańskie czy doping
- Poprawa wizerunku klubu, w tym w oczach kibiców czy samorządu terytorialnego wpierającego organizację
- Łatwiejsze przyciągnięcie talentów z rynku pracy
- Oszczędności wynikające w wdrażania rozwiązań wpisujących się w zrównoważony rozwój
Szerzej o takich korzyściach pisałem tutaj.
Coraz częściej odpowiedzialność społeczną organizacji traktuje się jako przewagę konkurencyjną, do czego kluby sportowe mają wyjątkowy potencjał. Stąd też przekonanie, że przygotowywanie (obowiązkowej) strategii odpowiedzialności społecznej może być bodźcem do budowania długoterminowej wartości dla klubów i ich partnerów. Nie osiągnie się jednak tego, starając się zaledwie wypełnić obowiązki wynikające z wymogów licencyjnych.
Na ile kluby spełniały kryteria odpowiedzialności społecznej we wcześniejszych sezonach?
W sezonie 2021/2022 w ramach Sportimpakt i fundacji Institute for Sport Governance prowadziliśmy ostatnią analizę odpowiedzialności społecznej klubów PKO BP Ekstraklasy. W raporcie znajdują się informacje jak, w odniesieniu do określonych wskaźników wpisujących się między innymi w równość i integrację, polityki przeciwko dyskryminacji i rasizmowi i ochronę środowiska wypadają kluby z najwyższej ligi rozgrywkowej piłki nożnej.
W największym skrócie – w części przejawów odpowiedzialności społecznej działania klubów są sporadyczne m. in. przeciwdziałania dyskryminacji czy ochrona środowiska. Myślenie o tych zagadnieniach w perspektywie strategicznej jest jeszcze rzadsze. Strategie w sezonie 2021/2022 publikowały zaledwie dwa kluby PKO BP Ekstraklasy.
Aktualnie zbieramy dane w ramach kolejnej edycji badania.
Cały raport za zeszły sezon można pobrać poniżej.
Oferta
Podsumowując – zwiększa się presja na kluby piłkarskie by strategicznie wdrażać odpowiedzialność społeczną. Brak tego zaangażowania będzie się wiązać z konkretnymi konsekwencjami. Na strategię odpowiedzialności społecznej można jednak spojrzeć jako na szansę.
Zachęcam do kontaktu kluby sportowe zainteresowane wypracowaniem długoterminowej wizji swojej odpowiedzialności społecznej, która umożliwi zbudowanie wartości dla klubu i jego interesariuszy (link).
Polecam też zainteresowanie się kursem dotyczącym wdrażania odpowiedzialności społecznej, który miał swoją premierę w czerwcu 2023. Uprasza on przejście procesu rozwoju i wdrażania odpowiedzialności społecznej w klubie sportowym (link).